Huwebes, Hunyo 30, 2022

Organisado

ORGANISADO

epektibong tugon daw sa organisadong ganid
ay organisadong unyon, sa t-shirt ng kapatid
na manggagawa nakatatak, nang ating mabatid
naalala ko si Neri sa kanyang "moderate greed"

organisadong kasakiman ng tusong kuhila
at ng burgesya't uring mapagsamantalang lubha
sa bunga ng paggawa'y bundat at nagpakasasa
organisadong unyon ang tugon ng manggagawa

O, manggagawa, magkaisa't magtayo ng unyon
makabubuti ang pagkakapitbisig n'yo ngayon
pangalagaan ang karapatan ang inyong tugon
sa mga mapagsamantalang bwitre kung lumamon

lampas sa pagiging unyon ay maging makauri
upang mapang-aping sistema'y baguhin, magapi
lipunan ng manggagawa'y itayo, ipagwagi
organisahin ninyo ang sarili bilang uri

- gregoriovbituinjr.
06.30.2022

* litratong kuha ng makatang gala sa isang pulong ng mga manggagawa 

Linggo, Hunyo 26, 2022

Dagok

DAGOK

paano ba natin ginagalang ang mambabasa
kung kathang tula sa kanila'y nakakaumay na
may isyu't mensahe kang nais mong mabatid nila
subalit tula mo'y may talinghaga't kariktan ba?

may adhikain ang makatang isinasabuhay
sa ilalim ng tanglaw ng musa napagninilay
na bago pa siya hiranging kalaban at bangkay
mensahe'y ipaalam, masa'y pakilusing tunay

kalikasan, kapaligiran, kariktan, katwiran 
talinghaga, manggagawa, nagdaralita, bayan
lansangan, karapatan, katarungang panlipunan
sinuman, anuman, saanman, paano, kailan

bihirang may mag-like sa mga tula ko sa pesbuk
tanda bang ako'y dapat tumigil, di ko maarok
patuloy lang ako sa pagkatha, ito ma'y dagok
baka may mamulat sa sistemang di ko malunok

- gregoriovbituinjr.
06.26.2022

Sabado, Hunyo 25, 2022

Sipat

SIPAT

sinisipat ko sa gunita
yaring niyakap na adhika
noon, nang ako'y magbinata
hanggang ngayong ako'y tumanda

tinatalupan ko ang mangga
nang tikman ang sarap ng lasa
ibigay sa magiging ina
lalo naglilihi pa siya

tayog ay di ko na maarok
marating pa kaya ang tuktok
kaylalim ng mga himutok
ng masa sa sistemang bulok

sa adhika'y di humihindi
maaari mang ikasawi 
ito'y pagbabakasakali
upang laban ay ipagwagi

- gregoriovbituinjr.
06.25.2022

Huwebes, Hunyo 23, 2022

Alagata

ALAGATA

pumatak na naman ang ulan habang nakikinig
ng talakayan sa zoom na halos di na marinig
ang tagapagsalita sa tinuran niyang tindig
hinggil sa ilang isyung pambayan at pandaigdig

may bagyo ba? anong pangalan? hanggang pinasok ko
ang mga damit na nakasampay sa labas, dito
ko naalagata paano tutugon ng wasto
hinggil sa papainit na klima sa ating mundo

isinuot ko ang naitagong pantalong kupas
na alaala ng kabinataan kong lumipas
habang pang-itaas ay kamisetang walang manggas
nasa diwa yaong pagtahak sa putikang landas

gabi, naririto't di pa rin dalawin ng antok
ang pusa'y nag-aabang sa labas, may inaarok
ako, mailalagay kaya ang dukha sa tuktok?
marahil, kung mapapalitan ang sistemang bulok

- gregoriovbituinjr.
06.23.2022

Miyerkules, Hunyo 22, 2022

Digmaan

DIGMAAN
Tula ni Eugene Pottier
malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr. 10 pantig bawat taludtod 

Para kay Eugene Baillet

Kahahayag pa lang ng digmaan 
Anang mga buwitre, "Sunggaban!"
Ngunit wala halos kaibahan:
Di ba't araw-araw na'y digmaan?

Gayunman, balatkayo'y tinanggal,
Animo'y baliw sa paghalakhak;
Helmet ay sinuot ng kalansay,
Kabayong kalansay na'y daratal

Hintay nila'y pawang kasamaan,
Sa bawat uri 't lahat ng antas;
Dito'y may bayarang pananambang,
Doon, tangan ng pamilya'y tabak.

Di mapalawak, mga bandido'y
Pinatapon sa kolonyang penal;
Hinayaan lang ang pandarambong
Sa anyo ng buwis, mga istak

Pinawi nila ang madugong uhaw,
Pati makahayop na silakbo,
Ginambala pa si Lacenaire,
At pinalungkot pa si Castaing.

Pagpaslang ng bata'y kinondena,
Anak nami'y dalawampu, ngayon
Ang lupon ng berdugo'y nagpasya
Aling mabuti ang sa bitayan.

Ang impantisidyo'y tinuligsa,
Anak namin ngayo'y dalawampu,
Ngayong gabi, Lupon ng Berdugo'y
Pinasya ang angkop sa bitayan.

May balahibo, may tatu, kaming
Pulangkutis, mula ibang angkan.
Mga tae'y ikalat sa lupa:
"Mundo'y lilikha ng bagong tao."

Hinamak, Ebanghelyo'y lumikas,
Alagad ay lumisan, naligaw.
O amang bayan, mayroong tigre
Sa mabuting puso'y umatungal.

Naglalagablab ang iyong poot,
Ang madla'y walang pagkakaisa,
Na nagdurusa sa bilangguan
Ng rehimen ng nasyunalidad

Gabi'y pinutol ng bolang kanyon,
Ang lungsod ay nilamon ng apoy,
Dugong pumatak, tara't inumin,
Ikaw, tawag ay sangkatauhan.

Katumpakan ng lakas at bilang
Niyurakan ay sugatang gapi;
Glorya't kumalat sa malakabag
Na pakpak ng karimlang pusikit.

Digma, digma, anong hinihintay
Upang laman at buto'y madurog?
Hinihintay nito'y bagong dahon,
Ang buwan ng bulaklak at ibon.

Paris 1857

* sina Lacenaire at Castaing ay dalawang kilabot na mamamatay-taong Pranses noong ika -19 na siglo

* isinalin mula sa Ingles sa petsang ika-22 ng Hunyo, 2022

Lunes, Hunyo 20, 2022

Hindi namatay ang Komyun

HINDI IYON NAMATAY
tula ni Eugene Pottier hinggil sa Paris Commune
malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

Pinagmulan: Eugène Pottier, Chants Révolutionnaires (ikalawang edisyon), Paris, Bureau de Comité Pottier, [n.d.];
Isinalin: ni Mitchell Abidor;
CopyLeft: Creative Commons (Attribute & ShareAlike) marxists.org 2013.

Para sa mga nakaligtas sa Madugong Linggo

Pinaslang nila iyon ng mga putok ng riple,
na may mga putok ng masinggan
at iginulong ito sa watawat 
sa lupang parang luwad.

At ang pulutong ng bundat na mga berdugo
ay nag-akalang mas malalakas sila,
ngunit wala sa mga iyon ang nagbago,

Nicolas,
dahil hindi namatay ang Komyun!

Tulad ng pag-aani ng mga manggagapas,
tulad ng mga mansanas na naglagpakan sa lupa,
ang mga Versaillais, na di bababa
sa isang daang libong katao, ay pinagpapaslang.

At yaong daang libong pagpaslang,
Tingni kung anong kanilang dinala.

Ngunit wala sa mga iyon ang nagbago,
Nicolas,
dahil hindi namatay ang Komyun!
Bagamat pinaslang nila sina Varlin,

Flouren, Duval, Milliere,
Ferre, Rigault, Tony Moilin,
na pumuno sa mga sementeryo.

Akala'y naputol na nila ang mga bisig niyon,
nawalan ng laman ang mga ugat niyon.

Ngunit wala sa mga iyon ang nagbago,
Nicolas,
dahil hindi namatay ang Komyun!

Kumilos silang parang tulisan,
umaasa sa katahimikan.

Pinatay nila ang mga sugatan sa higaan nito sa ospital,
at ang mga dugong
bumaha sa mga kumot
ay umagos sa ilalim ng pinto.

Ngunit wala sa mga iyon ang nagbago,
Nicolas,
dahil hindi namatay ang Komyun!

Binili ang mga mamamahayag,
mangangalakal ng paninirang-puri
kumalat sa ating mga libingang bayan
ang pagbaha ng kanilang kahihiyan.

Isinuka nina Maxim Ducamp, 
Dumas ang kanilang alak.

ngunit wala sa mga iyon ang nagbago,
Nicolas,
dahil hindi namatay ang Komyun!

Kampilan iyon ni Damocles
Na lumutang sa kanilang mga ulo.

Sa libing ni Vallès
ginawa silang mga pipi.

Ang totoo'y marami kami
na nagsilbing tanod niya;
na nagpapatunay, sa anumang kaso
Nicolas,
na ang Komyun ay hindi namatay!

At kaya, pinapatunayan nito sa mga mandirigma,
na ang kutis ni Marianne ay naging kayumanggi;
handa na siyang lumaban at panahon na upang ihiyaw:
Mabuhay ang Komyun!

At pinapatunayan nito sa lahat ng mga Hudas
na ganito ang mga bagay-bagay,
at sa maikling panahon mababatid nila,
Tangina!

Na ang Komyun ay hindi namatay!

Paris, Mayo 1886

* Isinalin ng Hunyo 20, 2022

It Isn’t Dead
Source: Eugène Pottier, Chants Révolutionnaires (second edition), Paris, Bureau de Comité Pottier, [n.d.];
Translated: by Mitchell Abidor;
CopyLeft: Creative Commons (Attribute & ShareAlike) marxists.org 2013.

For the survivors of the Bloody Week

They killed it with rifle shots,
with machine gun shots
and rolled it in its flag
into the clay-like earth.

And the mob of fat executioners
thought themselves the stronger,
but none of this changes anything,

Nicolas,
for the Commune isn’t dead!

Just as harvesters clear a field,
just as apples fall to earth,
the Versaillais massacred
at least a hundred thousand men.

And these hundred thousand murders,
See what they bring.

But none of this changes anything,
Nicolas,
for the Commune isn’t dead!
Though they killed Varlin,

Flourens, Duval, Millière,
Ferré, Rigault, Tony Moilin,
filling the cemeteries.

They thought they cut off its arms,
emptied its aorta.

But none of this changes anything,
Nicolas,
for the Commune isn’t dead!

They acted like bandits,
counting on silence.

They killed the wounded in their hospital beds,
and the blood,
flooding the sheets
flowed under the door.

But none of this changes anything,
Nicolas,
for the Commune isn’t dead!

Bought-off journalists,
merchants of slander
spread over our mass graves
their flood of ignominies.

Maxim Ducamp, Dumas
vomited up their booze.

but none of this changes anything,
Nicolas,
for the Commune isn’t dead!

It’s Damocles’ sword
That floats over their heads.

At Vallès’ funeral
they were made mute.

The fact is there were many of us
who served as his escort;
which proves, in any case
Nicolas,
that the Commune isn’t dead!

And so, all this proves to the fighters,
that Marianne’s skin is tanned;
she’s ready to fight and it’s time to cry out:
Long Live the Commune!

And this proves to all the Judases
that this is how things are,
and in a short while they'll know,
God damn!

That the Commune isn’t dead!

Paris, May 1886

Sa bansang iyon

SA BANSANG IYON

Jose Marti, bayani't makatang Cubano
ang bansa'y pinamunuan ni Fidel Castro
Che Guevara, sa mundo'y sikat ang litrato
Yordenis Ugas, kay Pacquiao huling tumalo

pinanalo noon ang rebolusyon nila
sama-sama sa pakikibakang gerilya
na nagsibaba mula Sierra Maestra
pinatalsik ang diktador na si Batista

magaganda ang kanilang mga tugtugin
Bela Ciao, Bela Ciao na kanilang awitin
bata-batalyong doktor, pinatapos man din
nangunguna sa medisina't kaygagaling

may pagkakapantay ng mga karapatan
mamamayang di pasasakop sa dayuhan
lahat ay kumakain, walang kagutuman
ang sistema nila'y nais kong matutunan

pangarap kong minsan man lang sa aking buhay
doon ay makadalaw at makapagnilay
makiisa sa kanila, makitalakay
sana'y marating ko iyon bago humimlay

- gregoriovbituinjr.
06.20.2022

Biyernes, Hunyo 17, 2022

Tirisin ang mga linta

TIRISIN ANG MGA LINTA

tandang-tanda ko pa ang sinabi ni Attorney Luke
sa kanyang mga talumpati, nakagagalit nga!
ang manpower agency pala kung ating maarok
ay lintang maninipsip ng dugo ng manggagawa

silang sanhi bakit mayroong kontraktwalisasyon
manpower agencies na kumukubra sa kumpanya
gayong di naman parte't walang ambag sa produksyon
nagkukunwaring employer, mga linta talaga!

employer-employee relationship dito'y tinanggal
nang walang kahirap-hirap, kumikitang kaytindi
kaya kontraktwal ay pwedeng matanggal sa prinsipal
dahil empleyado kuno ng manpower agency

iyang kontraktwalisasyon ay mawawakasan lang
pag mga manpower agencies ay isarang sadya
upang sa pag-eempleyo'y wala nang nanggugulang
at maging regular at direct-hired ang manggagawa

tunay na security of tenure law, isabatas
kung saan manpower agencies ay di na iiral
kung saan palakad sa trabaho'y magiging patas
kung saan manggagawa'y tunay na mareregular

manpower agencies, maninipsip ng dugo't pawis
ng manggagawa, tanggalin ang mga lintang iyan!
dapat na silang buwagin at tuluyang matiris
upang kontraktwalisasyon ay tuluyang wakasan

- gregoriovbituinjr.
06.17.2022

Miyerkules, Hunyo 15, 2022

Manggagawa ang tagalikha ng kaunlaran

MANGGAGAWA ANG TAGALIKHA NG KAUNLARAN

nagtatayugang gusali, mahahabang lansangan,
tulay, ospital, mall, plasa, sinehan, paaralan
kung walang manggagawa, magagawa kaya iyan?
HINDI! manggagawa ang tanging nagsilikha niyan

hindi uunlad ang mga lungsod kung wala sila
manggagawa ang nagpaunlad nitong ekonomya
nilikha ng obrero ang maraming istruktura
kaya dapat tayong magpasalamat sa kanila

manggagawa yaong dahilan kaya may Kongreso
kaya may pabrika, may opis ang taong gobyerno
Malakanyang, Simbahan, skyway, subway, Senado
kung walang manggagawa'y walang kaunlaran tayo

tara, ating pagpugayan ang mga manggagawa
pagkat kaunlaran ng mundo'y kanilang nilikha
kaya di sila dapat pagsamantalahang sadya
ng mga tuso't kuhilang tubo lang ang adhika

- gregoriovbituinjr.
06.15.2022

Lunes, Hunyo 13, 2022

Malaya nga ba?

MALAYA NGA BA?

malaya nga ba ang bayan sa bulok na sistema?
ngunit api pa rin ang manggagawa't magsasaka?
naririyan pa rin ang tuso't mapagsamantala
nananatili pa ring nasa tuktok ang burgesya
habang kayrami pa ring naghahanap ng hustisya!

laganap pa rin ang salot na kontraktwalisasyon
na di magawang regular ang manggagawa roon
silang nagpaunlad ng ekonomya'y bakit gayon?
di mabayarang tama ang lakas-paggawa niyon
ganyan ba ang malayang bansa? ang malayang nasyon?

magsasaka'y lumilikha ng pagkain ng bayan
silang babad sa lupa'y bakit naghihirap naman
sila ang nagtatanim ng palay sa kabukiran
kaymura ng kilo ng palay, hindi makatwiran
at kaymahal ng kilo ng bigas sa pamilihan

malaya nga ba ang bayan pag ganyan ang sistema?
lupang ninuno'y puntirya, hari'y kapitalista
gobyerno'y walang kontrol sa presyo, hirap ang masa
laya ba'y ano? pag dayuhan ay napalayas na?
laya ba'y ano? pag wala nang mapagsamantala?

- gregoriovbituinjr.
06.13.2022

* litratong kuha ng makatang gala sa Bantayog ng mga Bayani, 06.12.2022

Linggo, Hunyo 12, 2022

Pita

PITA

dinggin mo ang tinig
ng ating daigdig;
kung pulos ligalig,
wala bang pag-ibig?

tingni ang alindog
ng dagat at ilog;
sa basura'y lubog
ang mundo kong irog.

halina't magtanim
ng punong malilim,
ng adhikang atim,
ng pagsintang lihim.

ating alagaan
ang kapaligiran
at ang kalikasang
dapat mapagyaman.

haynaku, haynaku!
di po ito hayku..
ang panawagan ko
sana'y dinggin ninyo

ang hanap ng ibon
ay saan hahapon
sa sangang mayabong
o kawad lang doon?

- gregoriovbituinjr.
06.12.2022

Sabado, Hunyo 11, 2022

Pumokus

PUMOKUS

makaisang mali ka lang, deads ka
kaya pagsagot ay ingatan mo
babalik ka kasi sa umpisa
Streak One ka muli sa Sudoku

kaya magkonsentra ka, pumokus
na animo'y chess ang nilalaro
o algebra yaong tinutuos
nagsusuri ka ng buong buo

huwag mong hayaang magkamali
lalo't higit sandaan ang Streak
pumokus ka sa bawat sandali
nang sa Streak One ay di bumalik

iyan ang tangi kong mabibilin
sa mga Sudoku mahihilig
upang Streak, tuloy-tuloy pa rin
pumokus nang di basta madaig

- gregoriovbituinjr.
06.11.2022

Miyerkules, Hunyo 8, 2022

Paglilingkod

PAGLILINGKOD

handa kaming magsilbi
sa bayang inaapi
tulungan ang marami
at di lang ang sarili

nakahandang maglingkod
di basta tatalikod
o basta lang tatanghod
sa isyung di malugod

upang sistemang bulok
at pulitikong bugok
ay palitan, iluklok
nama'y dukha sa tuktok

nang ating mapigilang
mapagsamantalahan
ang dukhang mamamayan
aba'y awtomatik 'yan

oo, kami'y kikilos
nang di na mabusabos
ang mayoryang hikahos
at sa buhay ay kapos

marangal na layunin
dakilang adhikain
kung sakaling patayin
palad ko'y tatanggapin

- gregoriovbituinjr.
06.08.2022

Ang aming martsa

ANG AMING MARTSA
ni Vladimir Mayakovsky
Hinalaw sa salin sa Ingles ni Dorian Rottenberg. Progress Publishers, Moscow, 1972;
Isinalin sa wikang Filipino ni Gregorio V. Bituin Jr.

Ikumpas ang mga parisukat sa padyak ng mga rebelde!
Pataasin pa, mga tanod ng palalong ulo!
Huhugasan natin ang mundo ng pangalawang delubyo,
Ngayon na ang panahon ng pagdating ng kinatatakutan.
Masyadong mabagal, ang kariton ng mga taon,
Ang mga bakang kapon ng tag-araw – masyadong malungkot.
Ang aming diyos ang diyos ng bilis,
Ang aming puso — ang aming tambol ng pakikibaka.
Mayroon bang bulawang mas banal pa kaysa amin?
Anong putakti ng punglo ang maaaring makapanduro sa amin?
Awit ang aming armas, ang kapangyarihan ng mga kapangyarihan,
Ang aming bulawan — ang aming tinig — pakinggan lamang kaming umawit!
Kaparangan, humiga kang luntian sa lupa!
Sa seda hahanay ang aming araw-araw!
Bahaghari, magbigay ng kulay at kabilugan
Sa talampakang-plota ng kabayo ng panahon.
Namumuhi sa amin ang langit na may mabituing alindog.
Ay! Kung wala iyon ay maaaring mabuhay ang mga awit namin.
Hoy, Dawong-dawungan, hilingin mong
Dalhin kami ng buháy sa langit!
Magsiawit, sa tuwa’y lumagok ng lumagok,
Patuyuin ang tagsibol sa pamamagitan ng tasa, hindi ng didal.
Patindihin ang pagtibok ng iyong puso!
Nang dibdib nami’y maging pompiyang na tanso.

Talasalitaan
oxen - bakang kinapon, uri ng kinapon na lalaking baka, UP Diksiyonaryong Filipino, pahina 860
gold – bulawan, ibid. p. 203
Ursus Major - Big Dipper, dawong-dawungan, ibid., p. 1309
steed - kabayo, mula sa English-Tagalog Dictionary ni Leo James English, p. 428
cymbal - pompiyang, ibid., p. 222
fleet - plota, hukbong-dagat, mula sa Diksyunaryong Ingles-Filipino, ni Felicidad T. E. Sagalongos, p. 190

06.08.2022

* ang litrato'y mula sa google

OUR MARCH
by Vladimir Mayakovsky
Source: Poems, Translated by Dorian Rottenberg. Progress Publishers, Moscow, 1972;
Transcribed: by Mitch Abidor

Beat the squares with the tramp of rebels!
Higher, rangers of haughty heads!
We'll wash the world with a second deluge,
Now’s the hour whose coming it dreads.
Too slow, the wagon of years,
The oxen of days — too glum.
Our god is the god of speed,
Our heart — our battle drum.
Is there a gold diviner than ours/
What wasp of a bullet us can sting?
Songs are our weapons, our power of powers,
Our gold — our voices — just hear us sing!
Meadow, lie green on the earth!
With silk our days for us line!
Rainbow, give color and girth
To the fleet-foot steeds of time.
The heavens grudge us their starry glamour.
Bah! Without it our songs can thrive.
Hey there, Ursus Major, clamour
For us to be taken to heaven alive!
Sing, of delight drink deep,
Drain spring by cups, not by thimbles.
Heart step up your beat!
Our breasts be the brass of cymbals.

Linggo, Hunyo 5, 2022

Ang leyon sa hawlang bakal

ANG LEYON SA HAWLANG BAKAL
ni Nâzım Hikmet, kinatha noong 1928
malayang salin mula sa Ingles
ni Gregorio V. Bituin Jr.

Pagmasdan mo ang leyon sa hawlang bakal,

ang kanyang mga mata't tingni ng kaylalim:

              tila dalawang hubad na bakal na balaraw

              kumikinang sila sa galit.

Ngunit hindi siya nawawalan ng dangal

              bagama't ang kanyang galit

                     ay paroo’t parito

                              parito’t paroon.

Hindi ka makahanap ng lugar para sa tubong

na nakapaikot sa makapal at mabalahibong kiling.

Bagaman ang mga pilat ng pagpalo

        ay nakabakat pa rin sa dilawan niyang likod

ang kanyang mahahabang binti’y

           nababanat at ang dulo

        sa hugis ng dalawang tansong kuko.

Isa-isang nagtaasan ang mga balahibo sa kanyang kiling

                 na nakapalibot sa palalo niyang ulo.

Ang kanyang poot

        ay paroo’t parito

                 parito’t paroon…

Ang anino ng kapatid ko sa dingding ng piitan

       ay gumagalaw

              nang pataas at pababa

                        nang pataas at pababa.

06.05.2022

Talasalitaan:
tubong - collar, tali sa leeg ng hayop, mula sa UP Diksiyonaryong Filipino, pahina 1281
killing - mane, salin mula sa English-Tagalog Dictionary ni Fr. James English, pahina 592

* tula mula sa https://www.marxists.org/subject/art/literature/nazim/lion.html

Lion in an Iron Cage
by Nâzım Hikmet Ran

Look at the lion in the iron cage,

look deep into his eyes:

             like two naked steel daggers

             they sparkle with anger.

But he never loses his dignity

             although his anger

                    comes and goes

                             goes and comes.

You couldn't find a place for a collar

round his thick, furry mane.

Although the scars of a whip

       still burn on his yellow back

his long legs

          stretch and end

       in the shape of two copper claws.

The hairs on his mane rise one by one

                around his proud head.

His hatred

       comes and goes

                goes and comes ...

The shadow of my brother on the wall of the dungeon

      moves

             up and down

                       up and down.